ĐA DẠNG LOÀI THỰC VẬT THÂN GỖ CỦA RỪNG LÁ RỘNG THƯỜNG XANH NGHÈO TẠI XÃ PHƯỚC VINH, TỈNH TÂY NINH
DOI:
https://doi.org/10.70169/VJFS.1134Từ khóa:
Đa dạng loài, thực vật thân gỗ, rừng lá rộng thường xanh nghèo, xã Phước Vinh, tỉnh Tây NinhTóm tắt
Rừng tự nhiên đóng vai trò thiết yếu trong điều tiết khí hậu, lưu trữ carbon, duy trì nguồn nước và bảo tồn đa dạng sinh học. Trong đó, đa dạng thực vật thân gỗ có mối liên hệ chặt chẽ với chức năng sinh thái và khả năng phục hồi của hệ sinh thái trước tác động từ biến đổi khí hậu và hoạt động của con người. Trên cơ sở đó, nghiên cứu này nhằm đánh giá mức độ đa dạng loài và phân tích cấu trúc quần xã thực vật thân gỗ của rừng lá rộng thường xanh (766,9 ha) tại xã Phước Vinh, tỉnh Tây Ninh. Dữ liệu được thu thập từ 8 ô tiêu chuẩn (1.000 m²/ô) trong trạng thái rừng nghèo, ghi nhận 882 cá thể thuộc 59 loài, 56 chi và 40 họ thực vật. Đường cong tích lũy loài bão hòa ở mức 58 loài, cho thấy cường độ khảo sát đạt tính đại diện cao. Các chỉ số Shannon (2,2 - 2,8) và Pielou (0,8 - 0,9) phản ánh mức đa dạng và tính đồng đều cao. Phân tích chỉ số giá trị quan trọng (IVI) cho thấy sự chiếm ưu thế nổi bật là hai loài: Nhãn (Dimocarpus longan, IVI = 18,6) và Cò ke (Grewia tomentosa, IVI = 18,5). Phân tích đa biến (HCA, NMDS) và kiểm định PERMANOVA chỉ ra sự phân hóa rõ giữa hai quần xã (F = 3,39; p = 0,0189; R² = 0,36), được đặc trưng bởi các loài chỉ thị đặc hiệu phản ánh khác biệt về lịch sử tác động. Ngoài ra, đã ghi nhận 11 loài thực vật thuộc danh mục nguy cấp, quý hiếm theo phân loại của IUCN và Sách Đỏ Việt Nam, trong đó phần lớn là các loài cây họ Dầu (Dipterocarpaceae). Những phát hiện này cung cấp cơ sở khoa học quan trọng nhằm phục vụ công tác bảo tồn tại chỗ và định hướng quản lý rừng bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Minh Cảnh, Phạm Trường Giang và Nguyễn Thị Minh Hải, 2024. Đặc điểm cấu trúc và đa dạng loài cây gỗ ở rừng tự nhiên tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai, tỉnh Đồng Nai. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp 13: 28-38.
2. Nguyen Minh Canh, Bui Manh Hung, Bernard Dell, Le Van Cuong, Nguyen Thi Bich Phuong, Nguyen Quoc Luan và Sven Wagner, 2024. Population structure and spatial patterns of trees in successional stages of tropical forest in Gia Lai, Vietnam. Ecological Questions 35(1): 39 - 55.
3. R. L. Chazdon, 2003. Tropical forest recovery: legacies of human impact and natural disturbances. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics 6(1 - 2): 51-71.
4. M. De Cáceres và P. Legendre, 2009. Associations between species and groups of sites: indices and statistical inference. Ecology 90(12): 3566 - 3574.
5. Díaz, Settele và Brondízio, 2019. Pervasive human-driven decline of life on Earth points to the need for transformative change. Science 366 (6471): eaax3100.
6. Trần Ngọc Hải, Hồ Thanh Tuyền và Đặng Văn Hà, 2022. Thực vật nguy cấp, quý, hiếm và đặc diểm của loài Gụ Mật (Sindora siamensis Teysm. ex Miq.) ở rừng phòng hộ Lê Hồng Phong, tỉnh Bình Thuận. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp 1.
7. Đặng Phan Hiền, Nguyễn Minh Đức, Nguyễn Phan Lan Hồng, Bùi Thị Tuyết Xuân, Vũ Đình Duy và Nguyễn Minh Tâm, 2021. Đa dạng di truyền loài Vên Vên (Anisoptera Costata Korth) ở rừng phòng hộ Tân Phú, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai. Tạp chí Công nghệ Sinh học 19: 279-288.
8. Vương Đức Hòa và Viên Ngọc Nam, 2018. Đa dạng thực vật thân gỗ và đặc điểm cấu trúc kiểu rừng kín thường xanh mưa nhiệt đới và kiểu rừng nửa kín thường xanh ẩm nhiệt đới tại Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước. Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 1: 122 - 131.
9. Phạm Hoàng Hộ, 1999 - 2003. Cây cỏ Việt Nam. Tp. Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Trẻ.
10. Bùi Mạnh Hưng, Smith Lynn, Nguyen Thi Bich Phuong và Wagner Sven, 2022. Differences in Overstorey Structure and Biodiversity between Forest Stages in Gia Lai, Vietnam. Biology Bulletin 49(S1): S173–S188.
11. Phạm Văn Hường, Lê Hồng Việt, Dương Thị Ánh Tuyết, Phạm Thị Luận và Kiều Phương Anh, 2022. Đặc điểm thực vật thân gỗ, Nguy cấp, quý, hiếm tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp 7.
12. IUCN, 2025. The IUCN Red List of Threatened Species. from https://www.iucnredlist.org.
13. P. Legendre và L. Legendre, 2012. Numerical Ecology, Elsevier.
14. Liang, Crowther và Picard, 2016. Positive biodiversity - productivity relationship predominant in global forests. Science 354(6309): aaf8957.
15. Malhi, Gardner và Goldsmith, 2014. Tropical forests in the Anthropocene. Annual Review of Environment and Resources 35: 125–159.
16. Vũ Mạnh, 2017. Đặc điểm lâm học của những quần xã thực vật với ưu thế cây họ Sao dầu (Dipterocarpaceae) thuộc kiểu rừng kín thường xanh ẩm nhiệt đới ở khu vực Nam Cát Tiên, tỉnh Đồng Nai. Tp. Hồ Chí Minh, Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.
17. Bùi Hữu Quốc và Nguyễn Văn Quý, 2023. Đa dạng cây gỗ và trữ lượng carbon trên mặt đất của chúng trong kiểu rừng lá rộng thường xanh ở Vườn Quốc gia Lò Gò - Xa Mát, tỉnh Tây Ninh. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp 6: 96-106.
18. Đinh Thanh Sang, 2020. Đánh giá tiềm năng bảo tồn đa dạng sinh học: Trường hợp nghiên cứu ở vùng đệm Vườn Quốc gia Cát Tiên. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp 2: 78-84.
19. Ferry Slik, Víctor Arroyo-Rodríguez, Shin-Ichiro Aiba và Patricia Alvarez-Loayza, 2015. An estimate of the number of tropical tree species. Nature 525(7568): 144-147.
20. VAST, 2024. Danh lục đỏ Việt Nam. from http://vnredlist.vast.vn.
21. Phan Minh Xuân, 2019. Đa dạng thực vật thân gỗ trong rừng kín thường xanh ẩm nhiệt đới ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Bình Châu - Phước Bửu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu Tp. Hồ Chí Minh, Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.
