Hiện trạng gây hại của sâu đục thân (Zeuzera coffeae) trên cây Lát hoa tại miền Trung Việt Nam

Phượng Trần Thị; Hiển Phạm Hồng; Chí Nguyễn Minh

doi:10.70169/VJFS.1033

Các tác giả

Trần Thị Phượng Trường đại học Tây Nguyên
Phạm Hồng Hiển Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam
Nguyễn Minh Chí Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam https://orcid.org/0000-0002-2345-2398

DOI:

https://doi.org/10.70169/VJFS.1033

Từ khóa:

Đặc điểm gây hại, Lát hoa, mức độ gây hại, sâu đục thân, Zeuzera coffeae

Tóm tắt

Lát hoa là loài cây gỗ có giá trị kinh tế cao, được trồng phổ biến ở Việt Nam. Tuy nhiên, sự xuất hiện của sâu đục thân đã gây thiệt hại đáng kể cho rừng trồng. Nghiên cứu này tiến hành điều tra sâu đục thân trên rừng trồng Lát hoa tại Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Huế, Đà Nẵng và Quảng Nam. Sâu đục thân được nuôi bằng thức ăn nhân tạo để mô tả đặc điểm hình thái và xác định loài. Kết quả cho thấy sâu đục thân trên Lát hoa thuộc loài Zeuzera coffeae Nietner, 1861. Loài sâu này gây hại trên thân cây và có thể làm cho cây bị gãy đổ khi có gió lớn. Sâu hại nhiều nhất đối với các cây ở giai đoạn 1 năm tuổi với tỷ lệ bị hại khoảng 15,2-16,1%, chỉ số hại khoảng 11,9-14,8%. Kết quả nghiên cứu này cung cấp thêm thông tin về đặc điểm gây hại của Z. coffeae trên thân cây, góp phần hoàn thiện quy trình quản lý hiệu quả loài sâu này trên cây Lát hoa.

Tài liệu tham khảo

1. Abraham, C.C., Skaria, B.P., 1995. New record of the red borer Zeuzera coffeae Nietner (Cossidae: Lepidoptera) as a pest of allspice Pimenta dioica (Linn.) Merril. Insect Environment, 1, 1-6.

2. Ahmad, I., 2017. Integrated pest management of Zeuzera coffeae Nietner: an efficient approach to reduce the infestation of walnut trees. Pakistan Journal of Zoology, 49 (2), 693-698.

3. Browne, F.G., 1968. Pests and diseases of forest plantation trees: An annotated list of the principal species occurring in the British Commonwealth. Clarendon Press, Oxford: 1330.

4. Chang, C.P., 1984. The morphology and life history of the coffee borer (Zeuzera coffeae Nietner) on grapevine in Taiwan. Plant Protection Bulletin, 26 (2), 145-153.

5. Chang, C.P., 1987. The effect of temperature on the development of Zeuzera coffeae Nietner in grape-vine (Cossidae: Lepidoptera). Plant Protection Bulletin, 29 (2), 157-164.

6. Chi, N.M., 2022. Ceratocystis manginecans wilt disease in forest trees and its management strategy in Vietnam. Journal of Forestry Science and Technology, 1, 46-52.

7. Chi, N.M., Anh, D.T.K., Long, P.D., Bao, H.Q., Van, C.V., Cong, L.T., Quang, D.N., Loi, V.V., 2022a. Entomopathogenic fungi (Cordyceps spp.) isolated from emerging insect pests associated with plantation forests in Vietnam. Science and Technology Journal of Agriculture and Rural Development, 1 (1), 41-50.

8. Chi, N.M., Hai, P.H., Duong, L.A., Quynh, D.N., Thu, P.Q., 2022b. Heart rot disease and screening of disease tolerance of Acacia mangium. Vietnam Journal of Forest Science, 5, 90-99.

9. Chi, N.M., Huong, V.D., Pham, D.L., Binh, L.V., Luu, N.V., Ha, K.M., Loi, V.V., Yakovlev, R.V., 2022c. Neurozerra conferta (Lepidoptera: Cossidae) damaging Melaleuca plantations in Vietnam and its biological control. Ecologica Montenegrina, 60, 13-24.

10. Chi, N.M., Nhung, N.P., Loi, V.V., Thuy, P.T.T., Dell, B., 2025. Bacillus bombysepticus, an entomopathogen in yellow‑spined bamboo locust with biocontrol potential. Neotropical Entomology, 54 (1), 1-9.

11. Chi, N.M., Pham, D.L., Nhung, N.P., Hoa, N.T.H.H., Do, T.T., Tra, T.T.L., Loi, V.V., Thuy, P.T.T., Hai, N.D., Tuan, D.X., Thu, P.Q., Dell, B., 2023. Integrated pest management of Hypsipyla robusta shoottip borer (Lepidoptera: Pyralidae) in Chukrasia tabularis (Sapindales: Meliaceae). Journal of Economic Entomology, 116 (2), 486-495.

12. Chi, N.M., Thanh, N.V., Quang, D.N., Thanh, L.B., Thao, D.V., Son, L.T., Hinh, T.X., Thu, P.Q., Dell, B., 2021. First report of Tapinolachnus lacordairei (Coleoptera: Cerambycidae) damage in Chukrasia tabularis. International Journal of Tropical Insect Science, 41 (1), 909-914.

13. Chi, N.M., Tuan, D.X., Thanh, L.B., 2019. Assessing the impacts of ecological factors on the potential infection of shoot borers of Chukrasia tabularis in the Northwest and North Central, Vietnam. Science and Technology Journal of Agriculture and Rural Development, 20, 67-73.

14. Darko, C.B., Opuni-Frimpong, E., Owusu, S.A., Kyere, B., Storer, A.J., 2022. Sustainability of mahogany production in plantations: Does resource availability influence susceptibility of young mahogany plantation stands to Hypsipyla robusta infestation? International Journal of Forestry Research, 2022, 5588184.

15. Gunn, B.V., Aken, K., Pinyopusarerk, K., 2006. Provenance performance of Chukrasia in a five-year-old field trial in the Northern Territory, Australia. Australian Forestry, 69 (2), 122-127.

16. Ho, K.S., Noshiro, S., 1995. Chukrasia AHL Juss. In: Lemmens R.H.M.J., Soerianegara I., Wong W.C. (eds)Timber trees: minor commercial timbers. Plant resources of South-East Asia, vol 5. Backhuys Publishers, Leidenpp 127-130.

17. Kalinganire, A., Pinyopusarerk, K., 2000. Chukrasia: biology, cultivation and utilisation. ACIAR Technical Reports, vol 49. ACIAR publications Canberra, Australia

18. Kien, N.D., Harwood, C., 2017. Timber demand and supply in northwest Vietnam: the roles of natural forests and planted trees. Small-scale Forestry, 16 (1), 65-82.

19. Mannakkara, A., 2010. Red stem borer, Zeuzera coffeae (Lepidoptera: Cossidae): emerging threats to forest plantations in Sri Lanka. Sri Lanka Forester, 29, 61-67.

20. Menon, K.D., 1952. Cossid moth Zeuzera coffeae attack on young plantation trees in Malaya. Malayan Forester, 15 (4), 208-209.

21. Nguyễn Hoàng Nghĩa, 2007. Atlas cây rừng Việt Nam, vol 1. NXB Nông nghiệp, Hà Nội: 96-97.

22. Nguyễn Minh Chí, 2023. Báo cáo tổng kết đề tài “Nghiên cứu chọn giống và kỹ thuật trồng Lát hoa (Chukrasia tabularis A. Juss) có năng suất cao, chống chịu sâu đục nõn phục vụ trồng rừng gỗ lớn tại vùng Tây Bắc và Bắc Trung Bộ”. Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam

23. Nguyễn Văn Độ, Đào Ngọc Quang, 2002. Kết quả điều tra thành phần và mức độ hại của sâu đục nõn trên một số loài cây thuộc họ Xoan. Tạp chí Khoa học Lâm nghiệp, 3, 12-13.

24. Opuni-Frimpong, E., Karnosky, D.F., Storer, A.J., Cobbinah, J.R., 2008. Silvicultural systems for plantation mahogany in Africa: Influences of canopy shade on tree growth and pest damage. Forest Ecology and Management, 255 (2), 328-333.

25. Pinyopusarerk, K., Kalinganire, A., 2003. Domestication of Chukrasia. ACIAR Monograph 98, Aciar Publishing, Canberra, Australia: 45.

26. Prat, A.W., Haneda, N.F., 1999. Study on tolerance mtechanism of leda (Eucalyptus deglupta) againts stem borer insect (Zeuzera coffeae) to support species breeding. Jurnal Manajemen Hutan Tropika, 5 (1), 47-55.

27. Quang, D.N., Pham, D.L., Thuy, P.T.T., Hinh, T.X., Thu, P.Q., Khai, T.Q., Chung, D.H., Thao, D.V., Thanh, L.B., Tai, D.T., Ky, P.V., Chi, N.M., Dell, B., 2022. Episparis tortuosalis (Lepidoptera: Erebidae: Pangraptini) a new pest of Chukrasia tabularis (Meliaceae) plantations in Vietnam. Applied Entomology and Zoology, 57 (4), 401-406.

28. Robinson, G.S., Ackery, P.R., Kitching, I.J., Beccaloni, G.W., Hernández, L.M., 2010. Hosts–a database of the world’s Lepidopteran hostplants. Natural History Museum, London

29. Rutherford, A., 1913. Zeuzera coffeae (Red Borer; Coffee Borer). Tropical Agriculture, 41 (6), 486-488.

30. Tamin, N.M., Ismail, N., Jamilah, M.S., 1996. The effectiveness of Toona sinensis (Meliaceae) as insect repellent. Journal of Tropical Forest Science, 9 (1), 80-87.

31. Thanh, G.T., Trung, L.T., Cam, N.V., Kien, N.D., Chi, N.M., 2024. Zeuzera multistrigata Moore (Lepidoptera: Cossidae) damaging three new host plants in Vietnam. Ecologica Montenegrina, 77, 200-210.

32. Thu, P.Q., Quang, D.N., Chi, N.M., Hung, T.X., Binh, L.V., Dell, B., 2021. New and emerging insect pest and disease threats to forest plantations in Vietnam. Forests, 12 (10), 1301.

33. Utomo, C., Pardede, D., 1990. Efficacy of fungus Beauveria sp. against the cocoa stem borer Zeuzera coffeae Nietn. Buletin Perkebunan, 21 (4), 243-251.

34. Yakovlev, R.V., 2011. Catalogue of the family Cossidae of the old world (Lepidoptera). Neue Entomologische Nachrichten, 66, 1-130.

35. Yakovlev, R.V., 2014. Descriptions of three new species of Cossidae (Lepidoptera) from Vietnam, with an updated annotated checklist. Zootaxa, 3802 (2), 240-256.

36. Yakovlev, R.V., Witt, T.J., 2017. Three new species and one new subspecies of Deserticossus Yakovlev, 2006 (Lepidoptera: Cossidae) from Kazakhstan, Kyrgyzstan and Russia, with world catalogue of the genus. Zootaxa, 4269 (3), 379-395.

37. Yang, F.R., Zhen, G.L., Yi, L.E., Yin, G.H., 2000. Bionomics of Zeuzera coffeae and its control. Plant Protection, 26 (4), 12-14.