MỘT SỐ LOÀI MỌT GÂY HẠI CÂY GIÁNG HƯƠNG ẤN (Pterocarpus indicus) TẠI VÙNG TÂY NGUYÊN, VIỆT NAM
DOI:
https://doi.org/10.70169/VJFS.1074Từ khóa:
Giáng hương, sâu hại, Scolytinae, mọt đục thânTóm tắt
Giáng hương ấn (Pterocarpus indicus) phân bố tự nhiên ở Việt Nam và được trồng phổ biến ở vùng Tây Nguyên và nhiều địa phương khác. Cây Giáng hương ấn sinh trưởng khá nhanh, thân thẳng, tán lá và hoa đẹp. Loài cây này rất phù hợp để trồng phân tán và trồng cây cảnh quan trên các tuyến phố cũng như các công viên. Các cây trồng ở Tây nguyên thường bị mọt gây hại phổ biến. Nghiên cứu này đã ghi nhận các loài mọt Cnestus aterrimus, Hypothenemus birmanus, Sinoxylon anale, Xylosandrus compactus và X. discolor gây hại trên cây Giáng hương ấn tại tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai. Loài mọt gây hại phổ biến nhất là S. anale, được ghi nhận trên hơn 90% số cây bị hại. Bài viết này cung cấp một số cơ sở khoa học cho các nghiên cứu tiếp theo về đặc điểm sinh học, sinh thái và phòng trừ các loài sâu hại này.
Tài liệu tham khảo
1. Bateman, C., Šigut, M., Skelton, J., Smith, K.E., Hulcr, J., 2016. Fungal associates of the Xylosandrus compactus (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) are spatially segregated on the insect body. Environmental Entomology, 45 (4), 883-890. DOI: 10.1093/ee/nvw070.
2. Beaver, R.A., 1976. The biology of samoan bark and ambrosia beetles (coleoptera, scolytidae and platypodidae). Bulletin of Entomological Research, 65 (4), 531-548. DOI: 10.1017/S0007485300006210.
3. Beaver, R.A., 1987. Biological studies on bark beetles of the Seychelles (Col., Scolytidae). Journal of Applied Entomology, 104 (1-5), 11-23. DOI: 10.1111/j.1439-0418.1987.tb00490.x.
4. Blantocas, G.Q., Ramos, H.J., Wada, M., 2006. Surface modification of narra wood (Pterocarpus indicus) by ion shower treatment. Japanese Journal of Applied Physics, 45 (10S), 8498. DOI: 10.1143/JJAP.45.8498.
5. Browne, F.G., 1961. The biology of Malayan Scolytidae and Platypodidae. Malayan Forest Records, 22, 1-255.
6. Bumrungsri, S., Beaver, R., Phongpaichit, S., Sittichaya, W., 2008. The infestation by an exotic ambrosia beetle, Euplatypus parallelus (F.) (Coleoptera: Curculionidae: Platypodinae) of Angsana trees (Pterocarpus indicus Willd.) in Southern Thailand. Songklanakarin Journal of Science Technology, 30 (5), 579-582.
7. Chi, N.M., Bao, H.Q., Pham, D.L., Loi, V.V., Yakovlev, R.V., 2022. DOI:10.37828/em.2022.60.2. The stem borer Zeuzera multistrigata Moore (Lepidoptera, Cossidae): a serious pest undermining Eucalyptus plantations in Northern Vietnam. Ecologica Montenegrina, 60, 4-12.
8. Chi, N.M., Loi, V.V., Thuy, P.T.T., Anh, C.N., Phuong, T.T., Bao, H.Q., Van, C.V., Truong, P.X., Ha, D.T., Long, B.D., Vuong, T.Q., Pham, D.L., 2024. A bagworm damaging chestnut trees in Vietnam. Ecologica Montenegrina, 71, 227-236. DOI:10.37828/em.2024.71.23.
9. Chi, N.M., Nhung, N.P., Hung, T.X., Quang, D.N., Hinh, T.X., Nam, N.V., Thuy, P.T.T., Thu, P.Q., 2019. First report of stem borer beetle associated with Dalbergia tonkinensis in Viet Nam. Journal of Plant Protection, 4, 15-19.
10. Chong, J.H., Reid, L., Williamson, M., 2009. Distribution, host plants, and damage of the black twig borer, Xylosandrus compactus (Eichhoff), in South Carolina. Journal of Agricultural Urban Entomology, 26 (4), 199-208. DOI:10.3954/1523-5475-26.4.199.
11. De Souza Covre, L., Hack, R.A., Flechtmann, C.A.H., 2023. Establishment of Sinoxylon anale Lesne (Coleoptera: Bostrichidae) in Brazil and its potential implications. Insecta Mundi, 1005, 1-6.
12. Dole, S.A., Beaver, R.A., 2008. A review of the Australian species of Xylosandrus Reitter (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae). The Coleopterists Bulletin, 62 (4), 481-492. DOI: 10.1649/1108.1.
13. Garonna, A.P., Dole, S.A., Saracino, A., Mazzoleni, S., Cristinzio, G., 2012. First record of the black twig borer Xylosandrus compactus (Eichhoff) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) from Europe. Zootaxa, 3251 (1), 64-68. DOI: 10.11646/ZOOTAXA.3251.1.5.
14. Hara, A.H., Beardsley, J.W., 1979. The biology of the black twig borer, Xylosandrus compactus (Eichhoff), in Hawaii. In: Proceedings, Hawaiian Entomological Society, Hawaii, US, vol 1. 55-70.
15. Helmanto, H., Damayanti, F., Rachmadiyanto, A.N., 2022. A safety factor of old trees Pterocarpus indicus Willd. in Bogor Botanic Gardens. In: IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, vol 1. IOP Publishing, p 012009. DOI: 10.1088/1755-1315/950/1/012009.
16. Hulcr, J., Cognato, A.I., 2020. Checklist of Xyleborini of New Guinea. In: Xyleborini of New Guinea, a Taxonomic Monograph (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae). BioOne, p 17. DOI: 10.4182/WNHY6280.32.17.
17. Hulcr, J., Smith, S.M., 2010. Xyleborini ambrosia beetles: an identification tool to the world genera. http://itp.lucidcentral.org/id/wbb/xyleborini/index.htm. Retrieved 10 April 2024.
18. Hung, T.X., Thu, P.Q., Chi, N.M., Binh, L.V., Dell, B., 2022. Impacts and trapping of ambrosia beetles Euwallacea fornicatus and E. similis in Acacia plantations in Vietnam. Southern Forests: a Journal of Forest Science, 84 (3), 242-252. DOI: 10.2989/20702620.2022.2128931.
19. Hutacharern, C., Panya, S.E., 1996. Biology and control of Aristobia horridula (Hope)(Coleoptera: Cerambycidae), a pest of Pterocarpus macrocarpus. Paper presented at the Impact of diseases and insect pests in tropical forests. Proceedings of the IUFRO Symposium, Peechi, India, 392-397. DOI: 10.1007/s10310-010-0224-7.
20. Kangkamanee, T., Sittichaya, W., Ngampongsai, A., Permkam, S., Beaver, R.A., 2011. Wood-boring beetles (Coleoptera: Bostrichidae, Curculionidae; Platypodinae and Scolytinae) infesting rubberwood sawn timber in southern Thailand. Journal of Forest Research, 16 (4), 302-308. DOI: 10.1007/s10310-010-0224-7.
21. Li, Y., Ruan, Y.Y., Stanley, E.L., Skelton, J., Hulcr, J., 2019. Plasticity of mycangia in Xylosandrus ambrosia beetles. DOI: 10.1111/1744-7917.12590. Insect Science, 26 (4), 732-742.
22. Liu, L.Y., Beaver, R.A., Yang, J.T., 2006. The Bostrichidae (Coleoptera) of Taiwan: a key to species, new records, and a lectotype designation for Sinoxylon mangiferae Chujo. Zootaxa, 1307 (1), 1-33.
23. Lykidis, C., Nardi, G., Petrakis, P., 2016. First record of Sinoxylon anale and S. unidentatum in Greece, with an updated account on their global distribution and host plants (Coleoptera: Bostrichidae). Fragmenta Entomologica, 48 (2), 101-121. DOI: 10.4081/fe.2016.171.
24. Ngoan, N.D., Wilkinson, R.C., Short, D.E., Moses, C.S., Mangold, J.R., 1976. Biology of an introduced ambrosia beetle, Xylosandrus compactus in Florida. Annals of the Entomological Society of America, 69 (5), 872-876. DOI: 10.1093/aesa/69.5.872.
25. Pan, J., Lu, F., Zhou, Y.J., 2023. Quarantine identification and control of five species of Xylosandrus intercepted at Jiangsu port. Journal of Anhui Agricultural Sciences, 51 (2), 152-154. DOI: 10.3969/j.issn.0517-6611.2023.02.038.
26. Park, S., Smith, S.M., Cognato, A.I., Beaver, R.A., 2020. Catalogue of Korean Xyleborine ambrosia beetles (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae) with seven new species. Journal of Asia-Pacific Biodiversity, 13 (2), 210-228. DOI: 10.1016/j.japb.2020.01.002.
27. Peter, C., Bagle, B.G., Balasubramanian, R., 1984. A new record of scolytid beetles as a pest of sapota. Current Research, 13 (7), 59-60.
28. Savaris, M., Saldanha, A.V., Corrêa, A.S., Rainho, H.L., Scarpare Filho, J.A., Silveira Neto, S., Zucchi, R.A., 2023. Establishment of Sinoxylon anale Lesne (Coleoptera, Bostrichidae) in Brazil: identification, host plants, distribution, and damage. Neotropical Entomology, 52 (6), 1144-1154. DOI: 10.1007/s13744-023-01087-5.
29. Smith, S.M., Rabaglia, R.J., Beaver, R.A., Thu, P.Q., Cognato, A.I., 2018. Attraction of ambrosia beetles (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae: Xyleborini) to semiochemicals in Vietnam, with new records and a new species. The Coleopterists Bulletin, 72 (4), 838-844. DOI: 10.1649/0010-065X-72.4.838.
30. Tarno, H., Setiawan, Y., Putri, R.A.A., Nardo, A., Tsamarah, F.G., Asri, J., Wang, J., 2022. Effect of pine forest management on the diversity of ambrosia beetles (Curculionidae: Platypodinae and Scolytinae) in east Java, Indonesia. Diversity, 14 (6), 484. DOI: 10.3390/d14060484.
31. Tarno, H., Setiawan, Y., Rahardjo, B.T., Wang, J., 2021. Evaluation of the ambrosia beetles traps on Pterocarpus indicus in Indonesia. Biodiversitas Journal of Biological Diversity, 22 (3), 1332-1339. DOI: 10.13057/biodiv/d220333.
32. Tarno, H., Suprapto, H., Himawan, T., 2015. New record of the ambrosia beetle, Treptoplatypus micrurus Schedl. attack on sonokembang (Pterocarpus indicus Willd.) in Batu, Indonesia. Agrivita Journal of Agricultural Science, 37 (3), 220-225. DOI: 10.17503/Agrivita-2015-37-3-p220-225.
33. Thomson, L.A.J., 2006. Pterocarpus indicus (narra), ver. 2.1. In: Elevitch, C.R. (ed.). Species Profiles for Pacific Island Agroforestry. Permanent Agriculture Resources, Hōlualoa, Hawai‘i. 17 p.
34. Thu, P.Q., Duc, D.T., Chi, N.M., Anh, D.T.K., Thuy, P.T.T., Loi, V.V., Loan, N.T., Hang, N.T.M., Dell, B., 2024. Ceratocystis fimbriata sensu lato causes canker and wilt diseases of urban park trees in Hanoi, Vietnam. Indian Phytopathology, 77 (2), 397-405. DOI: 10.1007/s42360-024-00734-0.
35. Thu, P.Q., Quang, D.N., Chi, N.M., Hung, T.X., Binh, L.V., Dell, B., 2021. New and emerging insect pest and disease threats to forest plantations in Vietnam. Forests, 12 (10), 1301. DOI: 10.3390/f12101301.
36. Urvois, T., Perrier, C., Roques, A., Sauné, L., Courtin, C., Li, Y., Johnson, A.J., Hulcr, J., Auger-Rozenberg, M.A., Kerdelhué, C., 2022. A first inference of the phylogeography of the worldwide invader Xylosandrus compactus. Journal of Pest Science, 95 (3), 1217-1231. DOI: 10.1007/s10340-021-01443-7.
37. Vega, F.E., Infante, F., Johnson, A.J., 2015. The genus Hypothenemus, with emphasis on H. hampei, the coffee berry borer. In: Bark beetles. Elsevier, pp 427-494. DOI: 10.1016/B978-0-12-417156-5.00011-3.
38. Vitale, S., Toccafondi, P., Luongo, L., Binazzi, F., Petrucci, M., Francardi, V., Landi, S., Giovannini, L., Simoni, S., Roversi, P.F., 2022. Fungi obtained from olive twig dieback and adults of the alien pest Xylosandrus compactus (Eichhoff) (Coleoptera Curculionidae Scolytinae). Redia, 105, 197-204. DOI: 10.19263/REDIA-105.22.25.
39. 39. Zhang, Y.F., Meng, L.Z., Beaver, R.A., 2022. A review of the non-lyctine powder-post beetles of Yunnan (China) with a new genus and new species (Coleoptera: Bostrichidae). Zootaxa, 5091 (4), 501-545. DOI: 10.11646/zootaxa.5091.4.1.
