NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI TRỒNG RỪNG VỀ SUY THOÁI ĐẤT RỪNG TRỒNG KEO LAI (Acacia mangium × A. auriculiformis) TẠI MỘT SỐ TỈNH MIỀN TRUNG VIỆT NAM
DOI:
https://doi.org/10.70169/VJFS.1182Từ khóa:
Biểu hiện suy thoái đất, keo lai, miền Trung Việt Nam, nguyên nhân suy thoái đấtTóm tắt
Hiện nay, đất nói chung và đất rừng trồng sản xuất ở nước ta đang ngày càng suy thoái nghiêm trọng. Tuy nhiên, vấn đề nhận biết nguyên nhân của suy thoái đất chưa được hiểu một cách đúng đắn và đầy đủ. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá nhận thức của người trồng rừng về nguyên nhân và biểu hiện suy thoái đất rừng trồng keo lai tại một số tỉnh miền Trung Việt Nam. Trong nghiên cứu này, cách tiếp cận đa chiều được áp dụng, trong đó dữ liệu được thu thập có hệ thống thông qua các phương pháp phỏng vấn và thảo luận. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả. Kết quả nghiên cứu cho thấy: trong số 105 người được phỏng vấn, có (1) 92,4% số người xác nhận đất rừng trồng đã bị suy thoái, trong đó 59,8% đánh giá ở mức trung bình; 28,9% ở mức nhẹ và 11,3% ở mức nặng. (2) Nguyên nhân suy thoái được ghi nhận từ cả yếu tố tự nhiên và con người. Yếu tố tự nhiên gồm biến đổi khí hậu dẫn đến mưa, bão, lũ lụt bất thường; lượng mưa lớn và tập trung trong thời gian ngắn; địa hình chia cắt và độ dốc lớn là những tác nhân chủ yếu. Yếu tố do con người bao gồm: trồng thuần loài keo lai qua nhiều luân kỳ liên tiếp; xử lý thực bì bằng phương pháp đốt; chu kỳ kinh doanh ngắn; khai thác trắng; tận thu hoặc lấy ra khỏi rừng phụ phẩm khai thác và mở đường vận xuất là những tác nhân chính. (3) Biểu hiện của suy thoái đất được người dân nhận biết gồm: Năng suất rừng giảm so với chu kỳ trước (91,8%); đất khô cứng, bạc màu, không tơi xốp (71,2%); đất nhanh bị khô sau khi mưa (69,1); tầng đất mặt ít mùn (48,5%); mặt đất bị xói mòn, tạo rãnh (46,4%). Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt trong nhận thức của người trồng rừng về vấn đề suy thoái đất. Điều này cho thấy cần thiết phải có các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức và hiểu biết của người dân, góp phần kiểm soát, ngăn ngừa suy thoái đất, đồng thời duy trì và cải thiện năng suất rừng trồng sản xuất theo hướng bền vững.
Tài liệu tham khảo
1. Adams CR, Eswaran H., 2000. Global land resources in the context of food and environmental security. Pp.35-50. In: Gawande SP, eds. Advances in Land Resources Management for the 20th Century. New Delhi: Soil Conservation Society of India. 655 pp. DOI:10.1201/9781351208239-6.
2. Bai ZG, Dent DL, Olsson L, Schaepman ME., 2008. Global assessment of land degradation and improvement 1. Identification by remote sensing. Report 2008/01, ISRIC, Wageningen. DOI:10.5167/uzh-76769
3. Bộ Nông nghiệp và Môi trường. 2025. Quyết định số 561/QĐ-BNNMT, ngày 31 tháng 3 năm 2025. Công bố hiện trạng rừng toàn quốc năm 2024.
4. Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2024. Thông tư số 11/2024/TT-BTNMT. Quy định kỹ thuật điều tra, đánh giá đất đai; kỹ thuật bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất.
5. Borrelli, P., Panagos, P., Maerker, M., Modugno, S., & Schütt, B., 2017. Assessment of the impacts of clear - cutting on soil loss by water erosion in Italian forests: First comprehensive monitoring and modelling approach. Catena, 149, 770 - 781. DOI:10.1016/j.catena.2016.02.017
6. Bose, T., Hammerbacher, A., Slippers, B., Roux, J., & Wingfield, M. J., 2023. Continuous replanting could degrade soil health in short - rotation plantation forestry. Current Forestry Reports, 9(4), 230 - 250. DOI:10.1007/s40725-023-00188-z
7. Bùi Thị Vân, Cao Thị Thu Hiền, Phạm Thế Anh, Vũ Tiến Hưng, Vũ Thị Huyền, Lê Tiến Nhất, 2022. Đánh giá tác động môi trường trong quản lý rừng trồng bền vững tại khu vực rừng phòng hộ bắc Khánh Hòa. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Lâm nghiệp, (6), 048 - 057.
8. Da Costa, D., Faustino - Eslava, D. V., & Ancog, R. C., 2022. Effects of Slash - and - burn practices on soil quality at different landscape positions in the Raumoco Watershed, Municipality of Lautem, Timor - Leste. Open Journal of Ecology, 12(7), 483 - 498. DOI:10.4236/oje.2022.127026
9. Dong, T. L., Doyle, R., Beadle, C. L., Corkrey, R., & Quat, N. X., 2014. Impact of short - rotation Acacia hybrid plantations on soil properties of degraded lands in Central Vietnam. Soil Research, 52(3), 271-281. DOI:10.1071/sr13166
10. Đỗ Đình Sâm. Ngô Đình Quế, Nguyễn Tử Siêm, Nguyễn Ngọc Bình, 2006. Cẩm nang ngành lâm nghiệp. Chương đất và dinh dưỡng đất. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.
11. Hà Công Hùng, 2008. Nghiên cứu khả năng phục hồi đất của rừng trồng Keo tai tượng ở vùng đệm Khu Bảo tồn thiên nhiên Thượng Tiến - Kim Bôi - Hòa Bình.
12. Harwood, C. E., & Nambiar, E. S., 2014. Sustainable plantation forestry in South - East Asia. DOI:10.1505/146554814811724766
13. Huynh, H. T., Lobry de Bruyn, L. A., Knox, O. G., & Hoang, H. T., 2022. Means and ways of engaging, communicating and preserving local soil knowledge of smallholder farmers in Central Vietnam. Agriculture and Human Values, 39(3), 1039 - 1062. DOI: 10.1007/s10460-022-10303-8
14. Kapalanga, T. S., 2008. A review of land degradation assessment methods. Land restoration training programme 2011.
15. Kiều Tuấn Đạt, 2015. Nghiên cứu ảnh hưởng của vật liệu hữu cơ sau khai thác đến độ phì của đất và năng suất rừng trồng Keo lá tràm ở các chu kỳ sau. Luận án tiến sỹ lâm nghiệp. Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam.
16. Mai Thị Linh, 2025. Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của suy thoái đất đến năng suất và chất lượng rừng trồng keo lai ở các luân kỳ khác nhau tại tỉnh Thanh Hóa [Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Lâm nghiệp]. Cổng thông tin Thư viện VNUF.
17. Massah, J., & Azadegan, B., 2016. Effect of chemical fertilizers on soil compaction and degradation. Agricultural Mechanization in Asia, Africa and Latin America, 47(1), 44 - 50.
18. Mohr, C. H., Coppus, R., Iroumé, A., Huber, A., & Bronstert, A., 2013. Runoff generation and soil erosion processes after clear cutting. Journal of Geophysical Research: Earth Surface, 118(2), 814 - 831. DOI:10.1029/2012JF002492
19. Ngô Đình Quế, Võ Đại Hải, 2006. Đánh giá tác động của rừng đến dòng chảy và xói mòn đất trên một số lưu vực sông miền Trung và Tây Nguyên. Tạp chí Nông nghiệp Công nghiệp Thực phẩm, 19.
20. Nguyễn Huy Sơn, 2011. Khả năng sinh trưởng của keo lai và Bạch đàn uro trên đất thoái hóa ở Pleiku. Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam. Truy cập từ https://vafs.gov.vn/vn/kha-nang-sinh-truong-cua-keo-lai-va-bach-dan-uro-tren-dat-thoai-hoa-o-pleiku/.
21. Nguyen Mau Dung and Nguyen Thi Hai Ninh, 2023. Farmers’ perceptions on land degradation: A Case Study in Vietnam. DOI:10.12944/CWE.18.3.35
22. Nguyễn Tử Siêm, 1999. Đất đồi núi Việt Nam thoái hóa và phục hồi. Nhà xuất bản nông nghiệp.
23. Nguyen, S.H.; Nguyen, D.N.; Nguyen Thu, N.; Pham, H.H.; Phan, H.A.; Dao, C.D., 2023. Current soil degradation assessment in the Thua Thien Hue province, Vietnam, by Multi-Criteria Analysis and GIS Technology. Sustainability 2023, 15, 14276. https://doi.org/10.3390/su151914276.
24. Ouyang, S., Tie, L., Rao, X., Cai, X. A., Liu, S., Vitali, V., & Shen, W., 2023. Mixed - species Acacia plantation decreases soil organic carbon and total nitrogen concentrations but favors species regeneration and tree growth over monoculture: a thirty - three - year field experiment in Southern China. Forests, 14(5), 968. DOI:10.3390/f14050968
25. Phạm Văn Điển, 2019. Cả nước có 1,3 triệu ha đất bị suy thoái. https://nongnghiep.vn/ca-nuoc-co-13-trieu-ha-dat-bi-suy-thoai-d243456.html;)
26. Phùng Thị Thanh Hải, Nguyễn Thị Ly, Bùi Xuân Dũng, Kiều Thị Dương, 2020. Hiệu quả môi trường của mô hình rừng trồng keo lai (Acacia hybrid) gỗ lớn tại xã Thành Long, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa. Tạp chí Khoa học Công nghệ Lâm nghiệp. Số 2/2020.
27. Saguye, T. S., 2017. Analysis of farmers perception on the impact of land degradation hazard on agricultural land productivity in Jeldu district in West Shewa Zone, Oromia, Ethiopia. Journal of Agricultural Extension and Rural Development, 9(6), 111 - 123. DOI:10.5897/JAERD2017.0854
28. Saguye, T. S., 2018. Assessment of smallholder farmers’ perception of effects of land degradation risks on agricultural productivity in jeldu district in west shewa zone, oromia, ethiopia. International Journal of Energy and Environmental Research. Vol.6, No.3, pp.29 - 48, September 2018.
29. Tesfahunegn, G. B., 2019. Farmers’ perception on land degradation in northern Ethiopia: Implication for developing sustainable land management. The Social Science Journal, 56(2), 268 - 287. DOI:10.1016/j.soscij.2018.07.004
30. Tesfahunegn, G. B., Ayuk, E. T., & Adiku, S. G. K., 2021. Farmers’ perception on soil erosion in Ghana: Implication for developing sustainable soil management strategy. Plos one, 16(3), e0242444. DOI:10.1371/journal.pone.0242444
31. Vu, B. T., Cochard, R., & Ngo, D. T., 2023. The acacia plantation boom in Thua Thien Hue province, central Vietnam: a survey of tree farmers’ shifting livelihoods, environmental perceptions, and occupational perspectives. Trees, Forests and People, 13, 100405. DOI:10.1016/j.tfp.2023.100405
32. Wezel, A., Steinmüller, N., & Friederichsen, J. R., 2002. Slope position effects on soil fertility and crop productivity and implications for soil conservation in upland northwest Vietnam. Agriculture, Ecosystems & Environment, 91(1-3), 113 - 126. DOI:10.1016/S0167-8809(01)00242-0
33. Widyati, E., Nuroniah, H. S., Tata, H. L., Mindawati, N., Lisnawati, Y., Darwo, ... & van Noordwijk, M., 2022. Soil degradation due to conversion from natural to plantation forests in Indonesia. Forests, 13(11), 1913. https://doi.org/10.3390/f13111913
34. Zhang , L., Chen, Z., Wu, Q., Huang, K., Wen, J., Li, H., ... & Wu, L., 2022. Soil qualities and change rules of Eucalyptus grandis× Eucalyptus urophylla plantation with different slash disposals. Scientific Reports, 12(1), 20988. DOI:10.1038/s41598-022-25687-0
