NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN LOÀI VÀ ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ NGUY HẠI CỦA NẤM TRÊN MỘC BẢN TRIỀU NGUYỄN
DOI:
https://doi.org/10.70169/VJFS.1213Từ khóa:
Đa dạng loài nấm, hủy hoại sinh học, mộc bản triều Nguyễn, nấm mục mềm, nấm hại gỗTóm tắt
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định thành phần loài và đánh giá nguy cơ gây hại của nấm trên mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới đang được lưu trữ tại Đà Lạt, Lâm Đồng. Bằng phương pháp phân lập và giải trình tự gen vùng ITS, kết quả đã xác định được 22 loài nấm thuộc 3 ngành, trong đó ngành nấm Túi (Ascomycota) chiếm ưu thế tuyệt đối (72,73%). Dựa trên đặc điểm sinh học, các loài nấm được phân loại thành 3 nhóm nguy cơ. Đáng chú ý, nghiên cứu đã phát hiện sự hiện diện của nhóm nguy cơ cao gây phá hủy cấu trúc gỗ gồm nấm mục trắng (Flavodon flavus, Phanerochaete sp.) và nấm mục mềm (Chaetomium globosum). Đặc biệt, sự vắng mặt của nấm mục nâu phù hợp với đặc tính cơ chất gỗ lá rộng, thay vào đó là hiện tượng "giả mục nâu" (pseudo - cubical rot) do Chaetomium sp. gây ra. Các nhóm nấm mốc (Aspergillus, Penicillium sp.) và nấm biến màu (Cladosporium sp.) chiếm đa số, gây hại chủ yếu về mặt thẩm mỹ. Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để đề xuất quy trình kiểm soát vi khí hậu và xử lý nấm nhằm bảo tồn bền vững khối di sản tư liệu quý hiếm này.
Tài liệu tham khảo
1. Altschul, S.F., Gish, W., Miller, W., Myers, E.W. and Lipman, D.J., 1990. Basic local alignment search tool. J. Mol. Biol., Vol.215, pp 403–410. DOI: 10.1016/S0022-2836(05)80360-2.
2. Bộ Nội Vụ, 2016. Đề án bảo quản và phát huy giá trị tài liệu mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới.
3. Cameselle, C., Ricart, M.., Núñez, M.. and Lema, J.., 2003. Iron removal from kaolin. Comparison between “in situ” and “two-stage” bioleaching processes. Hydrometallurgy, Vol.68, pp 97–105. DOI: 10.1016/S0304-386X(02)00196-2.
4. Domsch, K.H., Gams, W. and Anderson, T.-H., 2007. Compendium of Soil Fungi, 2nd ed. IHW-Verlag, Eching.
5. Florian, M.-L.E., 2002. Fungal Facts: Solving Fungal Problems in Heritage Collections, 1st ed. Archetype Publications, London.
6. Gardes, M. and Bruns, T.D., 1993. ITS primers with enhanced specificity for basidiomycetes ‐ application to the identification of mycorrhizae and rusts. Mol. Ecol., Vol.2, pp 113 - 118. DOI: 10.1111/j.1365-294X.1993.tb00005.x.
7. Gilbertson, R.L., 1980. Wood-Rotting Fungi of North America. Mycologia, Vol.72, pp 1. DOI: 10.2307/3759417.
8. Guglielminetti, M., De Giuli Morghen, C., Radaelli, A., Bistoni, F., Carruba, G., Spera, G. and Caretta, G., 1994. Mycological and ultrastructural studies to evaluate biodeterioration of mural paintings. Detection of fungi and mites in Frescos of the monastery of St Damian in Assisi. Int. Biodeterior. Biodegradation, Vol.33, pp 269 - 283. DOI: 10.1016/0964-8305(94)90066-3.
9. Hong, J.-Y., Kim, Y.-H., Jung, M.-H., Jo, C.-W. and Choi, J.-E., 2011. Characterization of Xylanase of Fungi Isolated from Janggyeong Panjeon in Haeinsa Temple. Korean J. Mycol., Vol.39, pp 198–204. DOI: 10.4489/KJM.2010.39.3.198.
10. Inoue, H., Decker, S.R., Taylor, L.E., Yano, S. and Sawayama, S., 2014. Identification and characterization of core cellulolytic enzymes from Talaromyces cellulolyticus (formerly Acremonium cellulolyticus) critical for hydrolysis of lignocellulosic biomass. Biotechnol. Biofuels, Vol.7, pp 151. DOI: 10.1186/s13068-014-0151-5.
11. Krah, F.-S., Bässler, C., Heibl, C., Soghigian, J., Schaefer, H. and Hibbett, D.S., 2018. Evolutionary dynamics of host specialization in wood - decay fungi. BMC Evol. Biol., Vol.18, pp 119. DOI: 10.1186/s12862-018-1229-7.
12. Kubicek, C.P., 2012. Fungi and Lignocellulosic Biomass. Wiley-Blackwell.
13. Lee, H.J., Jeong, S. hye and Chung, Y. jae, 2018. Wood injury characteristics of fungi isolated from printing woodblocks of the Tripitaka Koreana in the Haeinsa Temple at Hapcheon, Republic of Korea. Int. Biodeterior. Biodegradation, Vol.131, pp 29 - 39. DOI: 10.1016/j.ibiod.2017.03.019.
14. Morrell, R.A.Z.J.J., 2020. Wood Microbiology, 2nd ed. Elsevier. DOI: 10.1016/C2018-0-05117-8.
15. Nguyễn Thị Bích Ngọc, Phạm Thị Thanh Miền, Hàn Tất Ngạn, Đỗ Văn Bản, Bùi Văn Ái, Nguyễn Tử Kim, Hoàng Trung Hiếu, Nguyễn Văn Đức, Bùi Thị Thủy và Nguyễn Thị Hằng, 2017. Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ để bảo quản di sản mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm và chùa Bổ Đà tỉnh Bắc Giang. Báo cáo tổng kết đề tài - Bộ Khoa học và công nghệ, pp 164.
16. Nguyễn Thị Hà, 2009. Nghiên cứu cơ sở khoa học để bảo quản tài liệu mộc bản. Báo cáo tổng kết đề tài - Cục văn thư lưu trữ Nhà nước, pp 87.
17. Nilsson, T., 1973. Studies on wood degradation and cellulolytic activity of microfungi.
18. Pinheiro, A.C., Sequeira, S.O. and Macedo, M.F., 2019. Fungi in archives, libraries, and museums: a review on paper conservation and human health. Crit. Rev. Microbiol., Vol.45, pp 686–700. DOI: 10.1080/1040841X.2019.1690420.
19. Pitt, J.I. and Hocking, A.D., 2009. Fungi and Food Spoilage. Springer US, Boston, MA. DOI: 10.1007/978-0-387-92207-2.
20. Raeder, U. and Broda, P., 1985. Rapid preparation of DNA from filamentous fungi. Lett. Appl. Microbiol., Vol.1, pp 17 - 20. DOI: 10.1111/j.1472-765X.1985.tb01479.x.
21. Savory, J.G., 1954. Breakdown of timber by Ascomycetes and fungi imperfecti. Ann. Appl. Biol., Vol.41, pp 336 - 347. DOI: 10.1111/j.1744-7348.1954.tb01126.x.
22. Schmidt, O., 2006. Wood and Tree Fungi. Springer Berlin Heidelberg. DOI: 10.1007/3-540-32139-X.
23. Seifert and Keith A., 1993. Sapstain of commercial lumber by species of Ophiostoma and Ceratocystis, in: Wingfield, M.J., Seifert, K.A., Webber, J.F. (Eds.), Ceratocystis and Ophiostoma: Taxonomy, Ecology, and Pathogenicitychap. American Phytopathological Society (APS Press), St. Paul, MN, pp. 141 - 151.
24. Sequeira, S., Pasnak, E., Viegas, C., Gomes, B., Dias, M., Cervantes, R., Pena, P., Twarużek, M., Kosicki, R., Viegas, S., Caetano, L., Penetra, M., Silva, I., Caldeira, A. and Pinheiro, C., 2024. Microbial Assessment in A Rare Norwegian Book Collection: A One Health Approach to Cultural Heritage. Microorganisms, Vol.12, pp 1215. DOI: 10.3390/microorganisms12061215.
25. Sở KH&CN Lâm Đồng, 2008. Địa chí Đà Lạt. URL https://lamdong.gov.vn/sites/book/diachidalat/Phan2/C1-6.htm.
26. Sterflinger, K., 2010. Fungi: Their role in deterioration of cultural heritage. Fungal Biol. Rev., Vol.24, pp 47 - 55. DOI: 10.1016/j.fbr.2010.03.003.
27. Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV, 2020. Mộc bản Triều Nguyễn - Di sản Tư liệu thế giới. URL https://mocban.vn/.
28. Unesco - Memory of the World, 2009. Woodblocks of Nguyen Dynasty. URL https://www.unesco.org/en/memory-world/woodblocks-nguyen-dynasty.
29. United States government, n.d. GenBank. Natl. Libr. Med.,. URL https://www.ncbi.nlm.nih.gov/genbank/.
30. White, T.J., Bruns, T., Lee, S. and Taylor, J., 1990. Amplification and direct sequencing of fungal ribosomal RNA genes for phylogenetics, in: PCR Protocolschap. Elsevier, pp. 315 - 322. DOI: 10.1016/B978-0-12-372180-8.50042-1.
