ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI VÀ ĐỀ XUẤT BẢO TỒN LAN HÀI XANH (PAPHIOPEDILUM MALIPOENSE S.C. CHEN & Z. H. TSI) Ở MỘT SỐ TỈNH PHÍA BẮC VIỆT NAM

Tóm tắt

Lan hài xanh (Paphiopedilum malipoense) là một loài lan địa sinh quý hiếm thuộc họ Orchidaceae, có giá trị bảo tồn và cảnh quan đặc biệt. Loài này phân bố hẹp, chủ yếu trên các núi đá vôi ở miền Bắc Việt Nam, và được xếp vào nhóm nguy cấp (EN) trong sách Đỏ Việt Nam (2007) cũng như Danh lục đỏ IUCN toàn cầu. Nghiên cứu này được tiến hành tại các tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lạng Sơn và Sơn La nhằm đánh giá chi tiết đặc điểm sinh thái, tình trạng phân bố và đề xuất các giải pháp bảo tồn phù hợp. Kết quả điều tra cho thấy Lan hài xanh phân bố chủ yếu ở độ cao từ 600 - 1.500 m so với mực nước biển, trong các khu vực có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao, với nhiệt độ trung bình năm dao động 16,5 - 23 °C, độ ẩm không khí tương đối cao (80 - 89%) và lượng mưa hàng năm từ 1.400 - 2.300 mm. Loài phát triển tốt dưới tán rừng thường xanh trên núi đá vôi, đặc biệt là ở những nơi có tầng mùn dày, độ che phủ tán cây đạt trên 70% và điều kiện đất ẩm thích hợp. Tuy nhiên, quá trình khai thác quá mức để phục vụ mục đích thương mại, cùng với tình trạng suy thoái và mất sinh cảnh do hoạt động nông nghiệp, khai thác đá, đã làm quần thể tự nhiên của loài bị phân mảnh nghiêm trọng. Số lượng cá thể trưởng thành ngoài tự nhiên giảm đáng kể, dẫn tới nguy cơ tuyệt chủng cục bộ ở một số khu vực. Để bảo tồn hiệu quả Lan hài xanh, cần áp dụng đồng bộ các biện pháp bảo vệ sinh cảnh tự nhiên (in-situ), kết hợp với nhân giống, gây trồng và phục hồi quần thể (ex-situ), đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, ban hành cơ chế quản lý nghiêm ngặt và tăng cường giám sát các quần thể trong tự nhiên. Ngoài ra, hợp tác quốc tế và nghiên cứu sâu hơn về di truyền, sinh thái loài cũng là cơ sở quan trọng để xây dựng chiến lược bảo tồn lâu dài.